Sinds 2019 woont Jan-Willem samen met zijn partner Marjolein en hun zoontje in Thomashuis Baarn. Als manager, coach en veranderaar zet hij zich al twintig jaar in voor mensen met een verstandelijke beperking. In deze column neemt Jan-Willem je mee in zijn bijzondere leven als zorgondernemer.
Column: Rituelen
Vorig jaar schreef ik een tekst over de opluchting dat de feestdagen weer achter de rug waren. Feestdagen kunnen een bron van spanning en ellende zijn voor mensen met een verstandelijke beperking. Onder het uiterlijk vertoon zien wij de rituelen die bij de feestdagen horen. Rituelen die bij bewoners ingeprent zijn in hun jeugd en in hun systeem verankerd zijn. Die hen terugbrengen naar een jeugd in een veilig gezinssysteem. Het kan gaan om rituelen bij (christelijke) feestdagen, maar ook veel kleinere, maar even belangrijke rituelen.
"Ik voel mij dankbaar dat ik dit voor hem mag zijn."
Met Michiel zing ik voor hij gaat slapen: ‘Ik ga slapen ik ben moe’. Hij zit naast me op bed luid mee te zingen. Het is een heel intiem moment waarmee wij de dag afsluiten. Ik realiseer me heel goed dat wij teruggaan naar zijn jeugd. En ik figurant ben, nu in een herinnering waar hij dit met moeder, vader of zus zong als hij naar bed gebracht werd. Ik voel me dankbaar dat ik dat voor hem mag zijn; het blijft bijzonder. Voor Marcella is advent belangrijk. Ze weet dat advent begint en wij hebben daar in Thomashuis Baarn een kaarsenstandaard voor gekocht. Wij halen de kaarsenstandaard van zolder, zodat we de eerste kaars aan kunnen doen op zondag. Het voert haar terug naar een fijne herinnering uit haar jeugd.
Gevoel van veiligheid
Rituelen komen voort uit gewoontes en tradities in gezinnen en uit religieuze vieringen. Ze hebben bijgedragen aan onze vorming en dus ook aan die van onze bewoners. Voor hen is de gehechtheid eraan vaak veel groter dan bij ons; zij kunnen geen afstand nemen en rituelen geven hen veiligheid zelfs als ze onaangenaam waren. Waar wij zelf kunnen besluiten om het gevoel dat bij bepaalde momenten hoort aandacht te geven en de rituelen die we meekregen al dan niet in ere te houden, kunnen onze bewoners dat niet. Ook hier bepalen anderen hun leven; ze komen ergens te wonen waar andere rituelen zijn. Veelal zijn dat de rituelen van de begeleiders, want die kennen dit deel van hun geschiedenis vaak niet en doen wat zij denken dat belangrijk en goed is.
Koppel rituelen aan de persoonlijke geschiedenis
Rituelen zijn vaak gekoppeld aan levensbeschouwing, maar wij koppelen ze liever aan de geschiedenis van onze bewoners. Voor ons gaat het dan ook niet om de vraag welke levensbeschouwing wíj aanhangen in ons Thomashuis, maar om het vormgeven van die rituelen die voor elke individuele bewoner belangrijk zijn. Het maakt niet uit wat het is en wij vinden er niets van; wij begeleiden bewoners bij het leven van hun leven. Daarbij hoort ervaren en beleven wat voor hen belangrijk is. Bij de één is dat op zondag naar de kerk op tv kijken, bij de ander een kaarsje branden in een echte kerk en bij een derde is dat even kletsen voor ze ingestopt wordt. Wat wij te doen hebben, is ons te verdiepen in hun geschiedenis en wat wij daar aantreffen meenemen in het leven van alledag. Fijne kerstdagen!